SELECTED ASPECTS OF THE TATRA MTS. BIOCLIMATE. LOCAL (PLANTS) AND REGIONAL (HUMANS) PERSPECTIVES
Wybrane zagadnienia z bioklimatu Tatr. Aspekty bioklimatu roślin i bioklimatu człowieka
Krzysztof Błażejczyk, Anna Kozłowska, Zofia Rączkowska, Jarosław Baranowski, Pavol Nejedlik, Katarina Mikulova
Przegląd Geofizyczny (2025) vol. 70, iss. 1-2, pp. 23-50
https://doi.org/10.32045/PG-2025-053
Streszczenie
Obszary górskie, w tym Tatry, są ważnym elementem krajobrazu. Ich wyróżniającą się cechą jest strefowość wysokościowa wszystkich elementów środowiska: rzeźby terenu, pokrywy glebowej, szaty roślinnej i klimatu. Celem artykułu przedstawienie dwóch aspektów bioklimatu obszaru Tatr: i) bioklimatu roślin, a mianowicie interakcji zachodzących pomiędzy roślinnością acidofilną a lokalnymi cechami rzeźby i mikroklimatu w piętrze subalpejskim i alpejskim Doliny Suchej Wody, oraz ii) bioklimatu człowieka, a mianowicie pokazanie, w jaki sposób lokalne i regionalne czynniki geograficzne wpływają na stres termiczny w Tatrach. Badania dotyczą różnych skal przestrzennych (mikro- i regionalnych) i czasowych (krótkoterminowych i wieloletnich).
Terenowe badania klimatyczno-roślinne prowadzono w górnej części Doliny Suchej Wody na zboczach Beskidu i Uhrocia Kasprowego, porośniętych naturalną roślinnością acidofilną, typową dla strefy alpejskiej i antropogeniczną (po wypasie) w strefie subalpejskiej. Interakcje pomiędzy cechami mikroklimatu, będące efektem specyficznych cech bilansu radiacyjnego, a istniejącą pokrywą roślinną kształtowały gradienty temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, które były istotnie modyfikowane przez ekspozycję zboczy i lokalne czynniki siedliskowe związane z rzeźbą terenu (obecność bloków skalnych, zagłębień i płatów śniegu). Gradientom temperatury towarzyszyło stopniowe przechodzenie roślinności strefowej, typowej dla pasów subalpejskiego i alpejskiego. Badania bioklimatu człowieka uwzględniają regionalną zmienność stresu termicznego, określonego za pomocą wskaźnika UTCI, w północnej i południowej części Tatr. Wysokościowa strefowość obciążeń termicznych jest modyfikowana przez położenie w stosunku do głównego grzbietu. Gradienty UTCI są wyższe niż gradienty temperatury, szczególnie w obszarze północnym. Na północnych skłonach Tatr są one znacząco większe niż na skłonach południowych.
Słowa kluczowe: Tatry, bioklimat roślin, interakcje czynników środowiskowych, bioklimat człowieka, gradienty stresu cieplnego
Abstract
Biometeorology is an interdisciplinary science dealing with research of the interactions between atmospheric processes and living organisms – humans, plants and animals. In the present paper we aim to discuss the influence of local and regional features of mountainous climate on the functioning of plant cover and on human organisms on the example of the Tatry Mts. The local scale perspective bases on experimental climate-vegetation studies were carried out in the upper part of Suchej Wody Valley on the slopes of Beskid Mt. and Uhrocie Kasprowe Mt. The slopes are covered with grassland vegetation, natural for the alpine belt, and anthropogenic (post-grazing) vegetation within the subalpine belt. The observed zonality of vegetation is an effect of interactions between the near ground gradients of air temperature modified by slope exposure and the local habitat factors associated with relief (exposure, presence of blockfields, gullies, and snow patches). The research of regional scale perspective deal with the human bioclimate by considering variability of the thermal stress, defined by UTCI, in northward and southwards parts of the Tatras and in their closer (Podtatrze, Spisko-Gubałowskie foothill) and more distant (Popradzka Valley, Low Tatras) surroundings. The spatial variability of thermal stress is an effect of climate altitudinal zonality modified by location in relation to main ridge. It causes that northward UTCI gradients are significantly higher than southward ones
Keywords: Tatra Mts., plant bioclimate, environmental factors interactions, human bioclimate features, thermal stress gradients
Article is licensed under CC BY 4.0
